Grenzeloze moraal

Activity: Talk or presentation typesOral presentationPopular

Description

UITVERKOCHT - Vrijwel iedereen onderschrijft het idee dat we het recht hebben om in alle vrijheid ons leven vorm te geven. Volgens sommige existentialistische filosofen, waaronder iemand als Jean-Paul Sartre, zijn wij zelfs gedoemd vrij te zijn. Anderzijds kan een meer liberale invulling van deze notie impliceren dat we bijvoorbeeld in alle vrijheid een wandeling in het park moeten kunnen maken, in een zelfgekozen outfit, waarmee we - onder andere - onze eigen identiteit vormgeven. Maar wat als je nu tijdens zo’n prettige wandeling stuit op een verdrinkend kind? Ben je moreel verplicht dat kind te redden, wetende dat je je chique kledij zal verpesten?
De meesten van ons zouden erkennen dat je een vanzelfsprekende plicht tegenover dit kind hebt, ook al gaat het deels ten koste van jouzelf en/of bepaalde bezittingen. We kunnen echter een analogie maken naar kinderen in een ver arm land die (bijvoorbeeld) aan honger lijden. Met het persoonlijk verlies dat je bereid was te nemen – én waarbij je je zelfs verplicht voelde – om het verdrinkende kind te redden, kon je ook een kind elders redden van een erbarmelijke dood. Als we nu erkennen dat deze casus van het verdrinkende kind in de buurt en de ver(der) gelegen arme kinderen filosofisch gezien analoog zijn, dan lijken ze eveneens dezelfde morele plichten te moeten impliceren. Deze conclusie trok in ieder geval de wijsgerig ethicus Peter Singer in 1971 in zijn spraakmakende artikel ‘Famine, Affluence and Morality’.

Volgens Singer zijn wij moreel verplicht om alles te doen wat in onze macht ligt om iets slechts te voorkomen, mits wij-zelf niets moreel equivalents dienen op te offeren. In een tijdperk van grootschalige morele dillema’s bijvoorbeeld op het gebied van klimaatdegradatie, de historisch hoge inkomensongelijkheid en groeiende kansenongelijkheid (als wij Thomas Pikkety moeten geloven) en de algehele plundering die momenteel op aarde plaatsvindt, roept het de vraag op of deze morele plicht voor ons (relatief) welvarende Westerlingen niet uitzonderlijk veeleisend is. We zouden denken dat er een filosofisch verantwoorde grens zou moeten bestaan tussen wat we onze medemensen verplicht zijn en wat louter moreel wenselijk is, maar eerder boven deze plichten uitstijgt. Hebben we immers niet nog altijd het recht om ons leven – waaronder ons vermogen - naar eigen goeddunken vorm te geven? Of dienen we onze plichten radicaal te herzien in tijden van hyperconsumentisme en klimaatverantwoordelijkheid? Maar hoe ver rijkt die plicht in dat geval en hoe kunnen we die op een realistische wijze vormgeven? Gedurende deze eerste editie van het Felix & Sofie-jaar gaan we in op dergelijk moeilijke vraagstukken en onderzoeken we of we zowel de persoonlijke als morele dimensies van het leven rationeel kunnen doorgronden en verzoenen in de vorm van morele theorie.

Over de sprekers

Huub Brouwer is universitair docent Ethiek en Politieke Filosofie aan de Universiteit Tilburg. Zijn onderzoek richt zich voornamelijk op verdienste, egalitarisme, eigendom en distributieve rechtvaardigheid. Momenteel werkt hij aan zijn monograaf over de meritocratie genaamd “Je verdiende loon?”

Thomas Nys is als filosoof verbonden aan de Universiteit van Amsterdam onder de Philosophy and Public Affairs groep. Zijn interessegebied ligt op het grensvlak tussen politieke, morele en praktische filosofie. Hij houdt zich bezig met de betekenis en het morele belang van het concept "autonomie". Tevens heeft hij geschreven over de nudgen, de filosofie van het kwaad en wat de Apokalyps ons kan leren over morele goedheid.

Programma en moderatie: Sjaroes Salimian
Period19 Sept 2023
Held atFelix & Sofie, Netherlands