Aansprakelijkheid en toezicht

Het (door NWO in 2001 met een PPS-subsidie gehonoreerde) project 'Aansprakelijkheid en Toezicht' beoogt een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van het Nederlandse aansprakelijkheidsrecht zoals dat ten aanzien van toezichthouders geldt of zou moeten gelden. Onder toezichthouder wordt (voorlopig) verstaan: de persoon of organisatie die (mede) als (min of meer) publieke en al dan niet wettelijk geregelde taak heeft om controle uit te oefenen op de activiteiten van een andere persoon of organisatie. Daarbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan dienstverleners die in bepaalde gevallen en tot op zekere hoogte toezicht moeten uitoefenen, zoals notarissen, maar bijvoorbeeld ook aan onderwijsinstellingen, de overheid, de Nederlandse Bank, de Pensioen- & Verzekeringskamer, etc.
Bij de toepassing van het aansprakelijkheidsrecht op toezichthouders, lijkt in de eerste plaats van belang te zijn dat de verantwoordelijkheid van de toezichthouder vaak een afgeleide is. De verantwoordelijkheid voor de schadetoebrengende gebeurtenis is immers veelal in eerste instantie gelegen bij diegene op wie het toezicht wordt uitgeoefend. Dat laat echter onverlet dat er meer en meer op vertrouwd wordt dat de toezichthouder zijn werk goed zal doen en zal voorkomen dat er schade kan ontstaan. Een tweede belangrijk aspect is dat de uitoefening van het toezicht als zodanig regelmatig onderworpen zal zijn aan de regels van het bestuursrecht. In hoeverre zulks van invloed is op de aansprakelijkheid van de toezichthouder, bijvoorbeeld in verband met de beleidsvrijheid die bestuursorganen kennen, verdient nadere bestudering.
De kernvraag van het onderzoek is of de regels van het geldende aansprakelijkheidsrecht, mede in het licht van eventuele andere toepasselijke regels en beginselen, toereikend zijn om de aansprakelijkheid van toezichthouders op afdoende wijze te reguleren, en zo nee, waar zich dan de knelpunten bevinden en hoe deze opgelost zouden kunnen worden.
Het onderzoeksproject richt zich hierbij in de eerste plaats op vijf thema's of deelvragen die betrekking hebben op diverse deelterreinen van het aansprakelijkheidsrecht. Die thema's zijn: wie is toezichthouder?; afgeleide verantwoordelijkheid voor nalaten; de invulling van de zorgvuldigheidsnorm; causaal verband en bewijs, en beperking van aansprakelijkheid. Daarnaast is het streven om, op een abstracter niveau, een schets te geven van zowel de diverse typen van toezicht als van de achterliggende argumenten voor en beginselen ten aanzien van de aansprakelijkheid van toezichthouders. Doel daarvan is om de rechtstoepasser een leidraad te bieden bij de beantwoording van nieuwe vragen en het oplossen van niet onderkende problemen. Het onderzoek geschied op basis van de extern rechtsvergelijkende methode, met als doel om zo het geldende recht �n de argumenten voor wenselijk recht bloot te leggen.
De resultaten van het onderzoek zullen worden gepubliceerd door middel van een monografie en enkele artikelen.