Naar een code voor (onderhandelings)gedrag bij het ontstaan van geschillen tussen commerciële partijen

Het economisch succes van meer duurzame commerci�le samenwerkingsrelaties, waaronder vaak dienstverleningsrelaties, is mede afhankelijk van een constructieve samenwerking tussen de betrokken partijen. In dat kader past dat die relaties met zo min mogelijk conflicten worden belast. Raken partijen toch in een conflict verwikkeld, dan is een goed (bij het sluiten van het contract reeds overeengekomen) plan van aanpak van geschillen van groot belang. Dat plan zal zich in ieder geval ook moeten richten op voorkoming van escalatie. Het bestaande juridische kader is onvoldoende toegerust om dat belang steeds adequaat te kunnen dienen. Met name voor de fase waarin een conflict ontstaat, geeft het recht nauwelijks voorzieningen. Het zegt al helemaal niets over de wijze waarop partijen op dat moment het beste met elkaar en met dat conflict kunnen omgaan. Goede gedragsregels voor conflictbeheersing in die fase zijn echter, vooral voor duurrelaties, van groot belang. Dat belang wordt in de praktijk en in de (vooral Anglo-Amerikaanse) rechtsliteratuur steeds meer onderstreept. Voorkomen moet worden dat duurrelaties te veel onder druk komen te staan of door escalatie van een conflict voortijdig worden be�indigd.
Doel van het onderzoek is het ontwikkelen van een methode (in de vorm van gedragsregels) voor een goede aanpak van geschillen tussen commerci�le partijen vanaf de ontstaansfase van een conflict. Aanknopingspunten daarvoor zijn te vinden in bijvoorbeeld de theorievorming rondom 'relational contracts' en in de organisatieleer. Maar ook zal aansluiting worden gezocht bij ervaringen in de contractspraktijk en bij moderne inzichten over conflicthantering.
Verder zal ook het, vooral in de bouwwereld in zwang zijnde, contractuele concept van 'partnering en alliancing' als belangrijke inspiratiebron kunnen dienen. Dat concept richt zich sterk op conflictpreventie en conflictbeheersing, en betrekt daarbij ook een voor het onderhavige onderzoek zeer interessante invalshoek, namelijk het op een andere manier afwentelen van risico's dan men traditioneel gewend is te doen. Bij 'partnering en alliancing' wordt het samenwerkingskarakter van die relaties sterk benadrukt, alsmede de voordelen die alle deelnemers daarbij kunnen hebben. Die voordelen bestaan onder andere uit een verbetering van de prijs-kwaliteitverhouding, een afname van het aantal claims en van het aantal geschilbeslechtingsprocedures. Aldus lijkt partnering een nieuwe samenwerkingsvorm in de bouw te zijn waarmee een meer constructieve en soms langdurigere samenwerking tussen deelnemers aan bouwprocessen kan worden bereikt dan thans vaak het geval is. 'Win-win-situaties' is een begrip dat in dit verband vaak wordt gebezigd. Het concept van 'partnering en alliancing' zal niet zonder meer integraal toe te passen zijn op andere duurrelaties, maar geeft wel duidelijk aan dat er contractueel meer mogelijkheden zijn voor conflictpreventie en -beheersing dan de traditionele heronderhandelings- en ADR-clausules.
De te ontwikkelen gedragsregels zullen waarschijnlijk vooral een 'mediation'-achtig karakter hebben. Partijen zullen die regels kunnen overnemen in hun contracten of in hun algemene voorwaarden. Op termijn zouden de regels mogelijk ook een wettelijke basis kunnen krijgen.
Verder zal worden onderzocht of er juridische consequenties verbonden kunnen c.q. moeten zijn aan het feit dat een partij zich niet aan de overeengekomen gedragsregels houdt. Een belangrijke vraag is bijvoorbeeld of, en zo ja, hoe rechters en arbiters dat gedrag in hun beslissing zouden moeten verdisconteren.
De onderzoeksresultaten zullen worden gepubliceerd in een aantal artikelen, waaronder minimaal ��n internationale publicatie.