Belastingen en de burger: Over het burgerperspectief in het belastingrecht

Burgers hebben bijna dagelijks te maken met belastingen. De vraag is vanuit welk perspectief dat gebeurt: hoe kijken diegenen die bepalen wat het belastingrecht is aan tegen de burgers, de belastingbetalers? Zien of veronderstellen zij een burger die deskundig en zelfredzaam is, die eenvoudig zijn rechtspositie kan kennen en daarnaar kan handelen? Die niet alleen het materiële maar ook het formele belastingrecht (daaronder wet, jurisprudentie en beleidsregels) in de vingers heeft en moeiteloos een bezwaarschrift kan indienen dat geheel voldoet aan de wettelijke eisen? Een burger die vanuit een gelijkwaardige positie te maken heeft met de Belastingdienst en diens informatie op de juiste waarde kan schatten en dus bijvoorbeeld ziet wanneer de Belastingdienst een onjuiste inlichting verstrekt? Een burger die moeiteloos zijn aangifte indient?
Gegeven het grote belang van belastingheffing loont het daarom de moeite om eens wat beter naar die fiscale burger (belastingplichtige) te kijken. De onderzoeksvraag is dan: welke aspecten zijn er te onderscheiden aan een fiscaal burgerperspectief?
Om die vraag te beantwoorden start ik met een koppeling van het burgerperspectief aan het beginsel van de dienende overheid, de idee van responsief belastingrecht en de kwaliteit van fiscale wetgeving. Vervolgens zal ik in dit verkennend onderzoek een blik op de jurisprudentie werpen om te analyseren of daar al verschillende aspecten van een fiscaal burgerperspectief uit te destilleren zijn. Daarna onderzoek ik de fiscale ‘burgerschapsstijlen’ die de Belastingdienst hanteert waarbij de verschillende groepen burgers een gedifferentieerde behandeling krijgen. Risk management in combinatie met de compliance-strategie vormen hier het kader. De Belastingdienst wendt zich op deze manier naar de burger toe, maar is dat steeds een succes? En gaat dat ver genoeg?