Choosing treatment for prostate cancer: Information provision, quality of life, and use of an online decision aid

Samen beslissen over de behandeling van prostaatkanker

Prostaatkanker is meest voorkomende kankersoort bij mannen. Per jaar wordt bij ongeveer 10.000 Nederlandse mannen deze diagnose gesteld. In ongeveer driekwart van de gevallen is er sprake van gelokaliseerde prostaatkanker, waarbij de kanker nog niet is uitgezaaid buiten de prostaat. In dat geval zijn er meerdere gelijkwaardige behandelingen mogelijk. Behandelingen kunnen gericht zijn op genezing, of er kan worden gekozen om het verloop van de ziekte af te wachten en pas te behandelen als daar aanleiding voor is.

Genezende behandelingen geven een risico op bijwerkingen (oa. impotentie en incontinentie) die erger kunnen zijn dan de klachten van de prostaatkanker. Met actief volgen worden deze behandelbijwerkingen uitgesteld, of vermeden, maar het geeft ook een risico dat te lang wordt gewacht waardoor geen genezende behandeling meer mogelijk is.

Om de best passende behandeling te kiezen, is het belangrijk dat een arts en patiënt samen alle opties afwegen en daarbij rekening houden met de persoonlijke kenmerken en voorkeuren van de patiënt. Om dit gezamenlijke proces van samen beslissen te ondersteunen is er een online keuzehulp ontwikkeld die patiënten met prostaatkanker kunnen raadplegen. Het proefschrift Choosing treatment for Prostate cancer – Information provision, quality of life, and the use of an online decision aid, van Maarten Cuypers beschrijft de ontwikkeling en evaluatie van deze keuzehulp.

De keuzehulp geeft informatie over alle behandelopties, inclusief actief volgen, en besteed evenwichtig aandacht aan de voor- en nadelen van alle opties. Daarnaast legt de keuzehulp een aantal stellingen voor aan de patiënt, die helpen bij het uitspreken van een voorkeur voor een bepaalde optie. Aan het einde geeft de keuzehulp een samenvatting met de belangrijkste overwegingen van de patiënt, die kan worden besproken met de arts.

Implementatie van de keuzehulp in de dagelijkse praktijk en evaluatie door patiënten en zorgverleners werd onderzocht in een cluster gerandomiseerde trial, waarbij 9 ziekenhuizen de keuzehulp opnamen in het zorgpad, en 9 andere ziekenhuizen de gebruikelijke zorg verleenden. Patiënten vulden vragenlijsten in direct na de behandelkeuze, en 6 en 12 maanden later.

De resultaten lieten zien dat patiënten en zorgverleners de keuzehulp positief beoordeelde op oa. gebruiksgemak. De keuzehulp werd door de meeste patiënten gebruikt en ook de samenvatting werd besproken met de arts. Er werden echter geen effecten van de keuzehulp op keuzeconflict of kennisniveau gevonden, en direct na de behandelbeslissing bleken patiënten uit de keuzehulpgroep minder tevreden met ontvangen informatie dan patiënten uit de controlegroep. Na 12 maanden werden geen verschillen in tevredenheid meer gevonden, en waren patiënten uit beide studiegroepen even tevreden. Ook waren de meeste patiënten na 12 maanden tevreden met hun behandeling en werd er weinig spijt gerapporteerd, ongeacht of de keuzehulp was gebruikt.

Implementatie van de keuzehulp bleek moeizaam. Gemiddeld werd aan 35% van nieuwe prostaatkankerpatiënten een keuzehulp uitgereikt binnen de ziekenhuizen die deelnamen aan de studie. Tussen ziekenhuizen onderling werden grote verschillen in implementatie gevonden. In een aantal ziekenhuizen lag de implementatiegraad boven 80%, terwijl ook een aantal ziekenhuizen aan minder dan 10% van de patiënten een keuzehulp uitgereikte. Om implementatie te bevorderen zouden zorgverleners meer getraind moeten worden in gebruik van de keuzehulp, en zouden onderdelen van de huidige keuzehulp meer toegepast moeten worden tijdens consulten dan nu het geval was.