De dochter van de dichter: Over ambivalente leestekens en woordloze rechtsficties

'Law is like literature’, stelde Dworkin meer dan twintig jaar geleden. Deze rechtsfilosoof beschouwt het recht als een ketenroman, geschreven door rechtsvormers. Die Dworkiniaanse metafoor is sinds haar verschijnen luidkeels bejubeld, maar wordt, zoals het grote gedachten vaak vergaat, met vergelijkbare hartstocht verguisd. Als we aannemen dat het recht inderdaad als literatuur is, dan kan de wet, de concrete manifestatie van het recht, worden gezien als een verhaal. Zijn mooiste versie zou een vertelling zijn die niet alleen zijn schrijvers, maar ook zijn lezers overtuigt. Dit verhaal zou de morele kracht van het recht, spiegel van waarden in onze samenleving, onbegrensd verwoorden omdat een splinter van deze spiegel aanwezig zou zijn in het hart van iedere rechtsregel. In die splinter zou dezelfde kracht schuilen als in de hele spiegel, zodat de lezers van het verhaal in al zijn regels het grotere beeld zouden kunnen zien. Als het recht zo zou zijn, dan zouden we ademloos luisteren naar dit verhaal, zijn fictie niet betwijfelen. Zo zou het verhaal van de wet geschreven moeten worden. Feit is dat deze vertelling, deze fictie (nog) niet bestaat. Dan rijst de vraag of schrijvers van literaire fictie wellicht wetgevers de maat kunnen nemen. Deze bijdrage onderzoekt de inspiratie die de literatuur onze (fiscale) wetgever kan bieden. In deze korte vertelling speelt de rechtsfictie een hoofdrol. Recht en literatuur ontmoeten elkaar immers in het alsof van de rechtsfictie.