De hoofddoek in de krant: Een inhoudsanalytisch onderzoek naar de berichtgeving over de islamitische hoofddoek in vijf Nederlandse dagbladen (2000-2014)

De hoofddoek in de krant

Een inhoudsanalytisch onderzoek naar de berichtgeving over de islamitische hoofddoek in vijf Nederlandse dagbladen (2000-2014)


Sinds de aanslagen in de Verenigde Staten van Amerika, in New York en op het Pentagon op 11 september 2001 is de aandacht voor de islam in de media wereldwijd sterk toegenomen. De hoofddoek is als zichtbaar emblematisch kenmerk van de islam een bruikbaar onderzoeksobject om de media-aandacht voor de islam in kaart te brengen.

In dit onderzoek heb ik door middel van een inhoudsanalyse gekeken naar de evolutie van de berichtgeving over de hoofddoek in 5 Nederlandse dagbladen in de periode tussen 2000 en 2014. Het doel van mijn onderzoek was inzicht te krijgen in de berichtgeving over de hoofddoek in de landelijke Nederlandse dagbladen. Vanwege het emblematische karakter van de hoofddoek in relatie tot de islam en de representativiteit van de geanalyseerde dagbladen kunnen de resultaten mogelijk een goede duiding geven bij de hoofddoek- en islamdiscussie in de Nederlandse samenleving als geheel.

Uit het onderzoek kan geconcludeerd worden dat de hoofddoekdiscussie in de geselecteerde perioden in alle dagbladen nieuwswaardig was en dat het publicatiepatroon in deze dagbladen vrij goed overeenkwam. Er was een duidelijke stijging van het aantal hoofddoekartikelen tussen 2000 en 2003 en tussen 2005 en 2008. Verder bleek dat het verschil in berichtgeving tussen de populaire dagbladen enerzijds en de kwaliteitskranten anderzijds groter te zijn dan de verschillen naar aanleiding van de religieuze of politieke signatuur van de betreffende dagbladen. De hoofddoek werd nieuwswaardiger wanneer het onderwerp een politieke of lokale (Nederlandse) associatie kreeg. Ook bleek de berichtgeving rond de hoofddoek vaak kenmerken van een mediahype te vertonen. Het onderzoek liet geen duidelijke verandering van nieuwsframing doorheen de onderzochte periode zien. De wijze waarop framing plaatsvond bleek vooral verband te houden met het specifieke onderwerp wat er op dat moment speelde. Wel viel op dat er een toename van de polarisatie vanuit politieke hoek was. De kwaliteitskranten stonden over het algemeen wat positiever ten opzichte van de hoofddoek en burqa dan de populaire dagbladen. Dit werd grotendeels veroorzaakt door een genuanceerdere berichtgeving bij het eerstgenoemde type dagblad en de publicatie van meer kritische en negatieve lezersreacties in de populaire dagbladen.

Uit dit onderzoek naar de berichtgeving over de islamitische hoofddoek in de Nederlandse dagbladen blijkt dat dit onderwerp in de periode 2000-2014 een blijvend discussieonderwerp is geweest. De ontwikkeling van het internet heeft het gehele medialandschap veranderd. Dit heeft ook effect gehad op de berichtgeving over de hoofddoek in de onderzochte dagbladen. Er zijn meer mediakanalen gekomen en de maatschappelijke invloed van de dagbladen is afgenomen. De traditionele dagbladen kunnen hun toegevoegde waarde in het medialandschap blijven houden indien ze blijven focussen op kwaliteit, diversiteit en betrouwbaarheid van berichtgeving.