De ontwikkeling van het Japanse pacifisme en defensiebeleid als informele constitutionele verandering

Dutch Abstract: Samenvatting – In dit artikel bekijk ik in hoeverre de ontwikkeling van het Japanse constitutionele pacifisme en defensiebeleid kan worden gezien als ‘informele constitutionele verandering’: een betekenisverandering in de tekst van een grondwet die plaatsvindt zonder dat de tekst van dit document voorafgaand aan de verandering is herzien. Hiertoe gebruik ik, anders dan andere auteurs die over dit onderwerp hebben geschreven, een ‘historisch-institutioneel’ perspectief. Dit perspectief gaat er van uit dat een grondwet van een land en dit lands eigenlijke institutionele praktijken en opvattingen één systeem vormen – een ‘constitutionele orde’ - dat is samengesteld uit een dynamische interactie tussen het ‘zou moeten’ van normatieve voorschriften van formele grondwettelijke regels en het ‘zijn’ van feitelijke institutionele opvattingen en praktijken. Het historisch-institutionele perspectief stelt mij in staat om te laten zien dat een constitutionele bepaling als Artikel 9 van de Japanse Grondwet niet alleen de ontwikkeling van institutionele opvattingen en praktijken kan beïnvloeden, maar dat feitelijke ontwikkelingen zoals beleidshervormingen op het gebied van defensie ook implicaties kunnen hebben voor de betekenis van het constitutionele recht. Deze observatie slaat in eerste instantie op de Japanse zaak, maar zij is zeker ook relevant voor de bestudering van Nederlandse constitutionele ontwikkelingen en constitutionele ontwikkelingen in het algemeen.

English Abstract: This article examines to what extent the development of Japanese constitutional pacifism and national defense can be understood as ‘informal constitutional change’: change in the meaning of a formal constitutional norm that takes place without (foregoing) formal constitutional amendment. To this end, the article innovatively takes a ‘historical-institutionalism’ perspective on constitutional development. This perspective presupposes that a nation’s written constitution and its actual institutional practices and understandings form a single system – a ‘constitution order’ – that is composed of a dynamic interplay between the ‘ought’ of formal constitutional precepts and the ‘is’ of legal and socio-political realities. The historical institutionalism perspective allows us to reveal that a constitutional provision such as Article 9 of the Japanese Constitution cannot only shape the evolution of institutional understandings and practices, but that, in their turn, real-world developments such as policy reforms in the field of national defense can also have implications for the meaning of formal constitutional provisions. This insight is first and foremost helpful in understanding the Japanese pacifism and defense case, but it is also relevant for the study of Dutch constitutional developments and constitutional developments in general.