De rechter tussen bevel en norm

Het analytische onderscheid tussen de normatieve en de imperatieve hoedanigheid van het recht brengt twee verschillende maar noodzakelijke dimensies van het recht naar voren. In een conceptie van recht waarin recht gericht is op het verwezenlijken van rechtswaarden, vormen rechtsbeginselen de normatieve kern van het recht. De normatieve dimensie heeft echter de imperatieve dimensie nodig om in rechte hanteerbaar te worden. Zonder de imperatieve dimensie wordt de normatieve dimensie geen positief recht. Rechtsvorming betekent daarom idealiter het imperatief tastbaar maken van de normatieve nucleus doordat rechtsbeginselen geconcretiseerd en afgewogen worden tot rechtsregels die zelf weer de basis zijn voor specifieke rechtsoordelen. Rechtsvorming - door wetgever en rechter - bevindt zich dan steeds in het spanningsveld van de normatieve en de imperatieve dimensies van het recht. Aan de hand van twee positiefrechtelijke leerstukken - toetsing van wetgeving en navordering - is getoond welke rol beide dimensies spelen in het samenspel én de spanning tussen wetgever en rechter. Daarbij beperken institutionele randvoorwaarden de speelruimte van de rechter. De rechter bemiddelt tussen bevel en norm.