De transdiagnostische benadering

In dit artikel wordt een schets gegeven van de stand van zaken met betrekking tot transdiagnostische ontwikkelingen in de ggz. Nadat wordt vastgesteld dat een aantal problemen samenhangt met de dominante stoornisspecifieke (DSM-)benadering van de afgelopen 25 jaar, wordt onderzocht in hoeverre transdiagnostische ontwikkelingen deze problemen zouden kunnen verminderen. In dat kader wordt eerst stilgestaan bij een aantal transdiagnostische aspecten waarmee al veel langer, als vanzelfsprekend, binnen de psychiatrie en vooral de psychotherapie wordt gewerkt; vaak zelfs al voordat de stoornisspecifieke werkwijze dominant werd. Individuele casusconceptualisatie wordt in dat kader genoemd als een benadering waarin de psychotherapeutische methodiek veel bepalender is dan de specifieke (classificerende) DSM-diagnose die men de patiënt toekent. Ook worden enkele proceselementen besproken die niet of nauwelijks van diagnostische classificaties afhankelijk zijn, zoals therapeutische relatie, opvattingen vanuit de common-factorsbenadering en aspecten van de behandelstructuur. Daarna worden behandelinhoudelijke transdiagnostische ontwikkelingen geschetst. Vastgesteld wordt dat er een toenemende neiging is om interventies te ontwikkelen en toe te passen die gericht zijn op het beïnvloeden van problemen en kwetsbaarheden die stoornisoverstijgend zijn, zoals zelfwaardering, perfectionisme, piekeren en intolerantie voor onzekerheid. Tevens wordt geschetst hoe men met cognitieve-bias-modificatietrainingen tracht om automatische disfunctionele informatieverwerkingsprocessen bij te sturen. Ook blijkt het samenvoegen en integreren van de meest relevante onderdelen van bestaande, bewezen effectieve methoden tot beloftevolle interventies te kunnen leiden, zodat meerdere verschillende stoornissen met hetzelfde protocol kunnen worden behandeld. Tot slot wordt kort stilgestaan bij een ontwikkeling die misschien nog eerder a-diagnostisch moet worden genoemd dan transdiagnostisch. In het netwerkanalysemodel gaat men immers niet meer uit van onderliggende classificerende diagnoses die de symptomen veroorzaken. In de netwerkanalyse gaat men ervan uit dat de symptomen opzichzelfstaande fenomenen zijn die zichzelf en elkaar beïnvloeden en in stand houden.