Democratische zegen of vloek: Aantekeningen bij het referendum

Is het referendum een democratische zegen of vloek? Dit boek zoekt antwoorden via een rondgang door theorie en praktijk, in binnen- en buitenland. Vertrekkend vanuit het Oekraïne-referendum als centrale casus worden vergelijkbare EU-gerelateerde referenda belicht en ook meer duurzame referendumculturen doorgelicht. Reflectie hierop leert dat het referendum geen eenheidsworst is. Onder gunstige omstandigheden blijken referenda een nuttige rol te kunnen vervullen in een gemengd democratisch bestel. In verkeerde handen kunnen ze echter ook stevig worden misbruikt; dat hebben referenda overigens gemeen met andere instituties, zoals de politieke partij of de massaverkiezing. Toegespitst op de Nederlandse polderdemocratie luidt de conclusie dat het referendum, mits op de juiste wijze ingericht en ingebed, van toegevoegde waarde kan zijn.