‘Doe je wat jij zou willen doen en ben je wie jij wil zijn?’: In gesprek met autistische jongeren en belangrijke naasten over welzijn vanuit de Capability Benadering.

In de Capability Benadering staat het welzijn van mensen centraal vanuit het vertrekpunt dat mensen de vrijheid moeten hebben om te mogen zijn wie ze reëel gezien willen zijn en kunnen doen wat ze willen doen. In dit artikel beschrijven we hoe het Capability denken jongeren en jongvolwassenen met autisme, belangrijke naasten en professionals kan ondersteunen om na te denken over wat voor hen mogelijk en waardevol is. Door welzijn, waarden, rechtvaardigheid, en de interactie tussen individu en omgeving centraal te stellen, sluit dit denkkader sterk aan bij het neurodiversiteitsparadigma. In het eerste deel van dit artikel wordt het Capability gedachtengoed geïntroduceerd in relatie tot het opkomende neurodiversiteitsdenken. In het tweede deel illustreren we de mogelijkheden van de Capability Benadering aan de hand van een recente interview-studie waarin met jongvolwassenen met autisme en een belangrijke naaste werd stilgestaan bij wat voor hen belangrijk is en wat nodig is om dat mogelijk te maken. Uit de analyse van de interviews zijn acht thema’s geïdentificeerd: autonomie, verbondenheid, mentale rust, psychologische groei, fysieke en mentale gezondheid, plezier beleven, werk en opleiding volgen en van betekenis zijn. Bij verschillende jongvolwassenen hebben leefomstandigheden een grote rol gespeeld in hun ontwikkeling en welzijn, soms in interactie tussen autistisch zijn en de sociale omgeving (bv. je niet begrepen voelen, gepest worden, niet geaccepteerd of gesteund voelen), maar soms ook primair in de context (onveilige thuissituatie, een steunend gezin, opgroeien in een voorziening, armoede en schooluitval of schoolwisselingen). Deze resultaten kunnen helpend zijn voor zorgverleners om met jongvolwassen en hun belangrijke naasten verder in gesprek te gaan over wat belangrijk is in hun leven met als doel om hun welzijn te verbeteren. Waar therapie vaak gericht is op persoonlijke klachten en vaardigheden zoals emotieregulatie, kan het Capability denken ons helpen om kritisch stil te staan bij wat welzijn voor iemand betekent en welke randvoorwaarden daarbij kunnen helpen of hinderen.