Het biodiversiteitsideaal en de juridische bescherming van Antarctica

In deze bijdrage hebben we geprobeerd om een indruk te geven van de wijze waarop een ideaal langs juridische weg gestalte kan krijgen in wet- en regelgeving. We heb ben dit gedaan aan de hand van het ideaal van het behoud van biodiversiteit, zoals dat (onder meer) in het Biodiversiteitsverdrag tot uitdrukking komt en zoals dat voor Antarctica is uitgewerkt in concrete internationale verdragen en afspraken en in de Nederlandse Wet bescherming Antarctica. Het ideaal van het behoud van biodiversiteit zoals dat ten grondslag heeft gelegen aan het Biodiversiteitsverdrag, gaat, als het wordt toegepast op Antarctica, uit van het streven naar een integrale bescherming van het gehele ecosysteem van Antarctica, waarbij met name de life support systems een belangrijke rol spelen. Het behoud van biodiversiteit lijkt als ¿hoger doel' duurzame ontwikkeling te hebben: ook toekomstige generaties moeten de beschikking kunnen hebben over de natuurlijke (en esthetische) rijkdommen van Antarctica. Hoewel bescherming van Antarctica ook moet gebeuren vanwege de intrinsieke waarde van het gebied, kan hieruit worden geconcludeerd dat zowel het Biodiversiteitsverdrag als de specifiek op Antarctica gericht verdragen in essentie antropocentrisch van karakter zijn. Opvallend is verder dat bepaalde milieurechtelijke beginselen steeds terugkomen, zowel op internationaal niveau (in algemene verdragen met betrekking tot biodiversi teit en natuurbescherming en specifieke verdragen voor Antarctica), als op nationaal niveau (in de Wet bescherming Antarctica). Het gaat dan om het voorzorgbeginsel en het preventiebeginsel. Om vooraf zoveel mogelijk zekerheid te krijgen over mogelijk negatieve effecten van een handeling op Antarctica wordt op alle niveaus voorge schreven om een onderzoek naar de milieueffecten uit te voeren alvorens de betreffen de activiteit toe te laten. Toelating gebeurt via de verlening van een vergunning, waarin voorschriften worden opgenomen ter bescherming van het gebied conform de beschreven uitgangspunten (ecosysteembenadering, bescherming van life support systems, gericht op duurzame instandhouding van populaties, waarbij onder meer intrinsieke en esthetische waarden een rol spelen). Dit onderzoek naar een concrete uitwerking van het biodiversiteitsideaal in het internationale en nationale recht leidt tot enkele voorzichtige conclusies over de rol van idealen in het recht. Geconcludeerd kan worden dat door de introductie van het biodiversiteitsideaal op internationaal niveau de discussie rond natuurbescherming in een nieuw licht is gezet. Er wordt niet langer gesproken over soortenbescherming en gebiedsbescherming, maar natuurbescherming wordt in een veel breder verband beschouwd, waarbij ook aan economische belangen aandacht wordt geschonken. Hier kan een belangrijke functie van idealen liggen: door vanuit een nieuw vertrekpunt ¿ een vertrekpunt waarin voormalige voor- en tegenstanders van natuurbeschermings maatregelen zich kunnen vinden ¿ de gedach