Kenmerken van effectieve interventies voor jongeren buiten onderwijs en/of arbeidsmarkt

In het kader van nieuwe wetgeving op het gebied van onderwijs en arbeidsmarkt én een Nationale Groeifonds aanvraag met als werktitel “Leave No Youngster Behind” heeft het ministerie van SZW opdracht gegeven tot de onderhavige, kortlopende voorstudie, vanuit de constatering dat er nog te weinig zicht is op hoe evidencebased interventies voor jongeren die buiten het onderwijs en/of de arbeidsmarkt zijn zo effectief en efficiënt mogelijk zijn vorm te geven en te implementeren. Dat inzicht is voor de initiatieven van groot belang.

Deze voorstudie betreft een systematische literatuurstudie met als doel een beeld te krijgen van de kenmerken van succesvolle interventies die de afgelopen jaren zijn ingezet voor jongeren die buiten onderwijs en/of arbeidsmarkt zijn geraakt in de leeftijd van 15 tot 27 jaar. Er is specifiek gezocht naar (internationale) studies waarin een interventie wordt beschreven. Aan de hand van vooraf gedefinieerde criteria zijn 801 artikelen gescreend en teruggebracht naar 21 relevante artikelen die de basis vormen voor deze literatuurstudie.
Wat is er bekend over de effectiviteit van interventies?
Over het algemeen tonen de studies aan dat de geanalyseerde interventies een positief netto-effect hebben. Dit suggereert dat, ondanks variaties, de interventies over het algemeen als effectief kunnen worden beschouwd. Echter, hoewel de meeste interventies positieve resultaten rapporteren in termen van uitstroom naar school of werk of een toename in vaardigheden, blijft de duurzaamheid van deze effecten grotendeels onbekend.
Bovendien bleek dat de meest kwetsbare jongeren (t.a.v. analfabetisme, socioeconomische status, het hebben van strafblad) het minst profiteerden. Ondanks dat veel interventies zich wel richten op kansarme jongeren houden ze bij het ontwerpen van de interventie hier onvoldoende rekening mee, wat de ongelijkheid onder deze groep verder vergroot.

Wat is er bekend over de effectiviteit van persoonlijke begeleiding?
In de eerste plaats komt het belang van persoonlijke begeleiding bij het
ondersteunen van de transitie (terug) naar de arbeidsmarkt en/of school duidelijk uit de literatuurstudie naar voren. Dit vormt vaak de sleutel tot succes. Bij bijna alle geïdentificeerde interventies is er (ook) sprake van persoonlijke begeleiding.
Persoonlijke aandacht is essentieel voor het welzijn en welbevinden van de jongere, waarbij het belangrijk is dat de jongere zich gehoord en gezien voelt en dat er een vertrouwensband wordt opgebouwd tussen de jongere en de begeleider.

Wat is er bekend over het centraal stellen van jongeren?
Ten tweede wordt de essentie van maatwerk in de begeleiding van jongeren breed onderkend in diverse studies. Het principe van maatwerk benadrukt het belang van echt luisteren naar en zien van jongeren, en hen actief betrekken bij het vormgeven van de aanpak. Dit heeft zich bewezen als effectief: jongeren hechten grote waarde aan begeleiders die hun situatie grondig begrijpen, empathie tonen, en advies en oplossingen bieden die specifiek zijn toegesneden op hun behoeften en de problemen waarmee ze geconfronteerd worden.

Daarmee hangt de kwaliteit van de interventies sterk af van de vaardigheden en de betrokkenheid van het uitvoerend personeel. Het is daarom van belang dat begeleiders niet alleen over denodige expertise beschikken, maar ook over de capaciteit om een relatie van vertrouwen en respect op te bouwen met de jongeren. De benadering moet persoonlijk en op maat zijn, met aandacht voor de individuele situatie en behoeften van elke jongere. In dit kader wordt ook het belang benoemd van de autonomie van jongeren en het vrijwillige karakter van interventies. Dit is een van de kenmerken van outreachend werken dat vooral ingezet wordt voor jongeren die anders lastig te bereiken zijn.
Welke voorwaarden voor uitvoering van effectieve interventies worden er
beschreven?
Uit de geanalyseerde studies komen verschillende randvoorwaarden naar voren die cruciaal blijken te zijn voor het succes van initiatieven voor jongeren die buiten het onderwijs en/of de staan. Een van de meest essentiële voorwaarden is de consensus en samenwerking tussen betrokken partijen. Het is van groot belang dat alle stakeholders, waaronder gemeenten, onderwijsinstellingen en werkgevers, op één lijn zitten en heldere, gezamenlijke doelstellingen nastreven. Dit vereist niet
alleen een gezamenlijke visie, maar ook een commitment om deze visie om te zetten in concrete acties en resultaten.

Een andere kritieke randvoorwaarde is de continuïteit en stabiliteit van de
financiering. De aanpak van jeugdwerkloosheid is sterk afhankelijk van de
beschikbaarheid van middelen. Onregelmatige of kortstondige financiering
ondermijnt de effectiviteit van interventies, aangezien het opbouwen van
netwerken en het handhaven van dienstverlening tijd en duurzame investeringen vereisen. Dit benadrukt het belang van structurele financiering, niet alleen om bestaande programma's in stand te houden, maar ook om innovatieve benaderingen te exploreren en te implementeren.

Tot slot is het van cruciaal belang dat de resultaten van interventies en
programma's grondig worden geëvalueerd, zodat bruikbare kennis wordt
opgebouwd. Die evaluatie moet niet alleen gericht zijn op de direct meetbare uitkomsten, zoals de toename van werkgelegenheid, maar ook op de langetermijneffecten en de bredere sociale impact.