Keuzes tijdens de Pensioenopbouw: De Effecten van Nudging met Volgorde en Standaardopties

Keuzes tijdens de pensioenopbouw: de effecten van nudging met volgorde en
standaardopties Keuze is een belangrijk thema bij de opzet en invulling van een nieuw pensioenstelsel. Deze studie geeft inzicht in de mate waarin mensen willen kiezen voor het tijdelijk verhogen of verlagen van hun pensioenopbouw en in de mate waarin vooringevulde opties de gemaakte keuze beïnvloeden. Ook gaan we na of de volgorde waarin keuzes worden voorgelegd mensen een duwtje in een bepaalde richting kunnen geven (nudge). Hoe werken die duwtjes in een online omgeving met pensioenkeuzes? In dit onderzoek combineren we de uitkomsten van een keuze-experiment met administratieve data. Dit geeft empirische informatie over consumenten(keuze)gedrag voor onder meer beleidsmakers en pensioenfondsen en draagt bij aan een verantwoorde inrichting van keuzes in een nieuw pensioenstelsel. In het keuze-experiment gaven we mensen de keuze om tijdelijk meer of minder pensioenpremie in te leggen. Vier van de tien werknemers in onze steekproef (uit het LISS-panel) kiest voor een aanpassing; 19 procent voor een tijdelijke premiestop en 23
procent voor tijdelijk extra inleg. Er lijkt zodoende substantiële animo voor keuze in de opbouwfase, maar: het gaat niet vanzelf goed. Mensen die relatief weinig pensioen hebben opgebouwd, kiezen net zo vaak voor een premiestop als degenen die veel pensioen opgebouwd hebben. En andersom:
mensen die relatief veel pensioen hebben opgebouwd, kiezen net zo vaak voor extra premieinleg als mensen die weinig opgebouwd hebben. We laten zien dat aanpassingen in de inrichting van de keuze kunnen helpen om mensen een duwtje in een bepaalde richting te geven. Een van de aanpassingen is de
volgorde waarin zij de keuze krijgen aangeboden. Het effect: het aandeel respondenten dat koos voor extra inleg (ofwel een premiestop) steeg met 10 procentpunten als extra inleg (ofwel premiestop) de eerste optie was. We zagen dat mensen die minder moeite hebben met financiële zaken zich minder lieten leiden door de volgorde van de vragen.
Ook een andere nudge, het voorinvullen van een keuze, had een significant effect. Deze nudge was zeer bescheiden (een bolletje was al zwart gekleurd) en eenvoudig te veranderen. Toch leidde voorinvullen tot significante effecten, van 6 tot 13 procentpunten in de richting van de status quo (geen premiestop of extra inleg), tot 22 procentpunt in de richting van tijdelijk meer of minder inleg.
Voor de beleidsdiscussie rondom keuzevrijheid in het pensioenstelsel is het
relevant om te weten dat er substantiële interesse is voor extra premieinleg en een premiestop. Maar een goede keuze maken lijkt moeilijk voor mensen. De keuzevolgorde en vooringevulde keuzes lijken effectief om mensen te sturen. Echter, mensen bij wie een bepaalde standaardoptie niet lijkt te passen, wijken niet vaker af van de standaardoptie dan mensen bij wie de default wel lijkt te passen. Het instellen van een standaardoptie (default) brengt dus verantwoordelijkheid met zich mee en vergt adequaat maatwerk om de juiste default aan de juiste doelgroep aan te bieden.