Make every word count: The expression and reception of political apologies for human rights violations across the world

Van de excuses van de Colombiaanse president voor de massamoorden begaan door paramilitairen in de jaren negentig naar de Japanse spijtbetuigingen aan China voor vroegere agressie en de excuses van de Nederlandse minister-president voor de Nederlandse rol in de slavenhandel. Tegenwoordig lijken excuses overal aanwezig te zijn. Toch blijft de rol die deze gebaren kunnen spelen in verzoenings- en transformatieprocessen na grove mensenrechtenschendingen omstreden. Zijn excuses universele waardevolle gebaren die aan belangrijke behoeften van slachtoffers tegemoet komen? Of zijn het “lege gebaren” die vooral zijn gericht op politiek gewin die niet leiden tot structurele veranderingen? Deze vragen lagen ten grondslag aan dit proefschrift, waarin ik onderzocht hoe excuses voor mensenrechtenschendingen over de hele wereld worden geuit en ontvangen.

In het eerste deel van dit proefschrift heb ik geprobeerd meer inzicht te krijgen in het zogenaamde “tijdperk van excuses” door te kijken naar waar, hoe en wanneer politieke excuses voor mensenrechtenschendingen wereldwijd zijn aangeboden. Dit resulteerde in de Political Apology database, die 329 politieke excuses bevat die zijn aangeboden door 74 landen, voornamelijk sinds het einde van de Koude Oorlog. Deze bevindingen ondersteunen het idee dat we in een “tijdperk van excuses” leven en dat dit een relatief universeel en recent verschijnsel is. De resultaten laten echter ook zien dat politieke excuses met name worden aangeboden door liberale democratieën of landen die een transformatie in deze richting maken, en dat landen selectief zijn in de mensenrechtenschendingen waarvoor ze excuses aanbieden. Landen lijken daarnaast een universeel sjabloon te gebruiken: het gros van de politieke excuses in de database bevatten een erkenning van de misstanden en van het lijden van de slachtoffers, al gebeurt dit regelmatig ook met ‘ontwijkend’ taalgebruik (“we betreuren wat er in deze moeilijke periode is gebeurd”), vooral wanneer excuses omstreden zijn.

Mijn tweede doel in dit proefschrift was om een beter begrip te krijgen van hoe politieke excuses wereldwijd worden beoordeeld. De bevindingen van het grootschalig cross-nationaal onderzoek en casestudies in El Salvador, Zuid-Korea en het Verenigd Koninkrijk laten zien dat expliciete erkenning van de misstanden cruciaal is bij hoe excuses voor mensenrechtenschendingen worden beoordeeld door mensen en hoe waardevol zij deze vinden. Dit geldt voor zowel slachtoffer- als niet-slachtoffergroepen in zeer diverse landen over de hele wereld. Dit suggereert dat excuses tegemoetkomen aan een behoefte aan erkenning en waarheidsvinding die in veel delen van de wereld wordt gedeeld. Wel zijn slachtoffers van mensenrechtenschendingen vaak teleurgesteld over de beperkte lange termijn impact van de excuses.

Op meer structureel niveau lijken excuses dus gedoemd om te mislukken, desondanks openen ze wel de mogelijkheid voor een gesprek over het verleden en een nieuwe oriëntatie op de toekomst, waarin slachtoffers van grove en systematische mensenschendingen een nieuwe plek hebben. Zeker wanneer mensenrechtenschendingen lange tijd genegeerd of ontkend zijn geweest, ligt hierin de grootste waarde en betekenis van politieke excuses.

_

From the Colombian president apologizing for massacres committed by paramilitaries in the 1990s to the Japanese expression of remorse to China for past aggression and the Dutch prime minister’s apology for the Dutch role in the slave trade, apologies seem to be “all around” nowadays. But do such gestures truly have a universal potential to help restore justice or to promote reconciliation and transformation processes? Or are they empty gestures that are made for political gains only and do not result in any structural changes? This debate was at the heart of this dissertation, in which I tried to gain a better understanding of how apologies are expressed and received across the world, and whether they have a universal potential to redress injustice and restore harmony in the wake of gross human rights violations.

My first aim was to gain more insight into what has repeatedly been described as the “age of apology”, and to map where, how, and when political apologies for human rights violations have been offered across the world. Based on this inventory, we created the Political Apology database, in which we were able to include a total of 329 political apologies offered by 74 countries, mostly since the end of the Cold War. These findings provide support for the idea that we live in an “age of apology” and that this phenomenon is relatively universal and recent. Our data also suggest, however, that political apologies are offered in particular by liberal democracies or countries that are (transitioning to) liberal democracies and that countries tend to “cherry pick” the human rights violations for which they offer apologies. Nevertheless, there does seem to be a “baseline” apology template that countries across the world use. Most political apologies in our database include an acknowledgment of wrongdoing and an acknowledgment of victim suffering. There are, however, qualitative differences in how explicit countries are in expressing these components as countries tend to rely on more evasive rhetorical strategies (e.g., “we regret what happened during this difficult period”), in particular when apologies are more contentious.

My second aim in this dissertation was to gain a better understanding of how political apologies are evaluated across the world, shifting the focus from the expression of these gestures to their reception. The findings from a large-scale cross-national survey and from case studies in El Salvador, the Republic of Korea, and the United Kingdom demonstrate that the acknowledgement of harmdoing is a key element in how people evaluate political apologies, and that this is so in victim and non-victim groups in very diverse countries across the world. While participants from our case studies also voiced disappointment about the limited long-term impact of the apology, the similarities we found across so many countries suggest that apologies seem to answer to a need for recognition and truth-telling that is shared in many places across the world.

Apologies hence seem doomed to fail on a structural level, but they do open the possibility for a conversation about the past and a new orientation towards the future, one in which victims of gross and systematic human rights violations have a new place. Especially when human rights violations have been ignored or denied for a long time, this is where the greatest value and meaning of political apologies lies.