ONLINE PESANTREN IN INDONESIA: TRADITIONS AND IDENTITIES

This study is about the objectives of identities and traditions of the daily behavior of online pesantren (kyai, santri, and Bu Nyai) in using social media as a means to educate and spread ideas, as well as to network online movements through classical Islamic texts (kitab kuning). It aims to analyze the online pesantren-community dynamic of “Ngaji Ihya’ Ulumuddin, hosted by Ulil Abshar Abdalla on the Facebook platform. The four main areas are 1) the identities constructed by Ulil Abshar Abdalla (Kyai Online), Ienas Thuroiya (Bu Nyai Online),and Santri Online; 2) the representation of Ihya' Ulumuddin in the online pesantren of Ulil Abshar Abdalla's Facebook page; 3) The development of Ulil’s online pesantren over time, and 3) the representation of traditional pesantrencustoms in the Ngaji Ihya program on Ulil Abshar Abdalla’s Facebook page.

I adopted a digital ethnographic approach, employing qualitative methods and a case study design to investigate the dynamics of individuals’ culture and everyday interactions within digital spaces. To analyze the identities of a kyai, Bu Nyai, and santri at Ulil's online pesantren, this study employs Goffman’s (1959) dramaturgical theory of the "Presentation of Self in Everyday Life," which examines the construction of self-presentation in both individual and group contexts, emphasizing ritualized, symbolic actions.

Kyai Online has several new names: Kyai Online (KO) and Kyai Facebook (Kyai Facebookiyah), Lurah Pondok, and Gus. Another striking aspect of Ulil’s identity is the strong Javanese symbolism reflected in public spaces. He also holds a position as a Kyai Online with solid authority over his online and offline. This research affirms the mutual reinforcement of traditional and charismatic authorities in online pesantren. Ulil’s dual authority underscores the integration of distinct legitimacy types in the contemporary religious context. His charismatic authority, rooted in personal qualities and spiritual expertise, resonates in the digital age, cultivating a loyal following. Conversely, his family lineage provides historical and cultural legitimacy, solidifying his position in the online pesantren.

Ienas Thuroiya, the wife of Ulil, has a position as Bu Nyai Online, also commonly known as Mbak Admin, because she is the only person who plays the admin role in the online pesantren. The study shows that the position of nyai in pesantren is very significant. The five elements of traditional pesantren (Dhofier; 1982) do not include nyai, but it is an essential position in pesantren online. The prominent role here is administration in Ngaji Ihya, distinguishing her position from that of Bu Nyai’s in offline pesantren. I call it the new modern role model of Bu Nyai because the role of an administrator is to take care of and control all the processes of Ngaji online and Kopdar Ihya activities.

Santri Online (SO) are the santri followers, and Jama'ah Facebookiyah (JF) and Santri JIL (Jama’ah Ihya' Lovers) embedded Ulil as a leader of JIL, even though its name has a different meaning. The term Santri in online pesantren is singular, namely only "Santri Online" because they are all online students at the same place on the Internet. The term santri in the context of online pesantren is singular—referred to as santri online—as all participants are students of the same virtual space, the Internet. Ngaji Ihya online, in this regard, resembles a "free-style" format, where the santri are not bound by the conventional codes of conduct that govern traditional Ngaji.
Digital kitab kuning has transformed from hard copy to digital text. Ulil has made the democratization of knowledge and information that transforms Ihya’ from “angker kitab” (a mystical book) and occupies a high position and is exclusive among traditional pesantren into knowledge and information that anyone can learn without having to distinguish between levels, making the teachings of Ihya’ easy to understand without abandoning the pesantren tradition and method.

My study shows that online pesantren are marked by integrating social media platforms and new elements, such as Kyai Online (KO), Santri Online (SO), kitab kuning, and Bu Nyai Online, replacing traditional pondok and mosque settings. The hybrid model, exemplified by Kopdar Ngaji Ihya’, bridges online and offline spaces, with kyai teaching not in mosques but in public venues like cafes, hotels, and government institutions. Bu Nyai Online plays a key role in this new framework. The online pesantren also reflects the practice of ngalab barakah (seeking blessings), indicating a shift in belief traditions.

__


Deze studie gaat over de doelstellingen van identiteiten en tradities van het dagelijks gedrag van online pesantren (kyai, santri en Bu Nyai) bij het gebruik van sociale media als middel om ideeën te onderwijzen en te verspreiden, en om online bewegingen te netwerken via klassieke islamitische teksten (kitab kuning). Het doel is om de online pesantren-community dynamiek van "Ngaji Ihya' Ulumuddin, gehost door Ulil Abshar Abdalla op het Facebook platform, te analyseren. De vier belangrijkste gebieden zijn 1) de identiteiten geconstrueerd door Ulil Abshar Abdalla (Kyai Online), Ienas Thuroiya (Bu Nyai Online), en Santri Online; 2) de representatie van Ihya' Ulumuddin in de online pesantren van Ulil Abshar Abdalla's Facebook pagina; 3) De ontwikkeling van Ulil's online pesantren in de loop van de tijd, en 3) de representatie van traditionele pesantren gewoonten in het Ngaji Ihya programma op Ulil Abshar Abdalla's Facebook pagina.

Ik heb een digitale etnografische benadering aangenomen, waarbij ik kwalitatieve methoden en een case study design heb gebruikt om de dynamiek van de cultuur van individuen en dagelijkse interacties binnen digitale ruimtes te onderzoeken. Om de identiteiten van een kyai, Bu Nyai, en santri op Ulil's online pesantren, deze studie maakt gebruik van Goffmans (1959) dramaturgische theorie van de "Presentatie van Zelf in het Dagelijkse Leven", die de constructie van zelfpresentatie in zowel individuele als groepscontexten onderzoekt, met de nadruk op geritualiseerde, symbolische acties.

Kyai Online heeft verschillende nieuwe namen: Kyai Online (KO) en Kyai Facebook (Kyai Facebookiyah), Lurah Pondok en Gus. Een ander opvallend aspect van Ulils identiteit is de sterke Javaanse symboliek die wordt weerspiegeld in openbare ruimtes. Hij bekleedt ook een positie als Kyai Online met een solide autoriteit over zijn online en offline. Dit onderzoek bevestigt de wederzijdse versterking van traditionele en charismatische autoriteiten in online pesantren. Ulils dubbele autoriteit onderstreept de integratie van verschillende legitimiteitstypen in de hedendaagse religieuze context. Zijn charismatische autoriteit, geworteld in persoonlijke kwaliteiten en spirituele expertise, resoneert in het digitale tijdperk en cultiveert een loyale aanhang. Omgekeerd biedt zijn familielijn historische en culturele legitimiteit, waardoor zijn positie in de online pesantren wordt verstevigd.

Ienas Thuroiya, de vrouw van Ulil, heeft een positie als Bu Nyai Online, ook wel bekend als Mbak Admin, omdat zij de enige persoon is die de adminrol vervult in de online pesantren. De studie toont aan dat de positie van nyai in pesantren erg belangrijk is. De vijf elementen van traditionele pesantren (Dhofier; 1982) omvatten nyai niet, maar het is een essentiële positie in pesantren online. De prominente rol hier is administratie in Ngaji Ihya, wat haar positie onderscheidt van die van Bu Nyai in offline pesantren. Ik noem het het nieuwe moderne rolmodel van Bu Nyai omdat de rol van een administrator is om te zorgen voor en controle uit te oefenen op alle processen van Ngaji online en Kopdar Ihya-activiteiten.

Santri Online (SO) zijn de santri-volgers, en Jama'ah Facebookiyah (JF) en Santri JIL (Jama'ah Ihya' Lovers) hebben Ulil ingebed als leider van JIL, ook al heeft de naam een andere betekenis. De term Santri in online pesantren is enkelvoud, namelijk alleen "Santri Online" omdat ze allemaal online studenten zijn op dezelfde plek op het internet. De term santri in de context van online pesantren is enkelvoud - aangeduid als santri online - omdat alle deelnemers studenten zijn van dezelfde virtuele ruimte, het internet. Ngaji Ihya online lijkt in dit opzicht op een "free-style"-formaat, waarbij de santri niet gebonden zijn aan de conventionele gedragscodes die traditionele Ngaji beheersen.

Digitale kitab kuning is getransformeerd van papieren kopie naar digitale tekst. Ulil heeft de democratisering van kennis en informatie gemaakt die Ihya’ transformeert van “angker kitab” (een mystiek boek) en een hoge positie inneemt en exclusief is onder traditionele pesantren in kennis en informatie die iedereen kan leren zonder onderscheid te hoeven maken tussen niveaus, waardoor de leringen van Ihya’ gemakkelijk te begrijpen zijn zonder de pesantren-traditie en -methode te verlaten.

Mijn onderzoek toont aan dat online pesantren worden gekenmerkt door het integreren van sociale-mediaplatforms en nieuwe elementen, zoals Kyai Online (KO), Santri Online (SO), kitab kuning en Bu Nyai Online, die traditionele pondok- en moskee-instellingen vervangen. Het hybride model, geëxemplificeerd door Kopdar Ngaji Ihya’, overbrugt online- en offlineruimtes, waarbij kyai-onderwijs niet in moskeeën plaatsvindt, maar op openbare locaties zoals cafés, hotels en overheidsinstellingen. Bu Nyai Online speelt een sleutelrol in dit nieuwe raamwerk. De online pesantren weerspiegelt ook de praktijk van ngalab barakah (het zoeken naar zegeningen), wat duidt op een verschuiving in geloofstradities.