Procesvertegenwoordiging in bestuursrecht, civiel recht en strafrecht

Het onderwerp van de procesvertegenwoordiging is in zeer recente tijden in alle drie de traditionele rechtsgebieden - het civiel recht, het bestuursrecht en het strafrecht - voorwerp van discussie geworden. Opmerkelijk daarbij is dat het gaat om een onderwerp dat in zich in zijn meest traditionele opvatting nauwelijks leent voor interne rechtsvergelijking. Immers, in het civiele recht staat om een aantal reden de (verplichte) procesvertegenwoordiging voorop. In het strafrecht treedt wel een rechtsgeleerd raadsman op, maar dit is nimmer verplicht. Diens rol is bovendien, een enkele uitzondering daargelaten, nimmer die van vertegenwoordiger, maar die van raadsman aan wie alleen een positie toekomt in het kielzog van het persoonlijk verschijnen en optreden van de verdachte. De traditionele benadering van het bestuursrecht is de opvatting dat de burger geacht wordt het `proces' zelf te voeren. Door recente ontwikkelingen staan deze traditionele uitgangspunten ter discussie en wel op een wijze die maakt dat voor alle drie de rechtsgebieden noties rondom procesvertegenwoordiging in de beide andere rechtsgebieden de moeite van het kennis nemen waard zijn. In deze inleiding wordt een aantal thema's aangestipt: 1 Traditionele veronderstellingen en hun actualiteit 2 Vertegenwoordiging of bijstand? 3 Complexiteit van het procesrecht 4 Wat is het proces? 5 De rol van de rechter