Psychosocial screening after physical trauma

Fysiek trauma betekent lichamelijk letsel door een ongeval (bijvoorbeeld een val of verkeersongeluk). De ernst van het letsel kan variëren van één lichte verwonding tot meerdere ernstige verwondingen. In Nederland worden jaarlijks ruim 80.000 patiënten in het ziekenhuis opgenomen na een ongeval, waarvan 98% overleeft. Deze patiënten kunnen naast lichamelijke gevolgen, waaronder pijn of functieverlies, ook psychosociale problemen ervaren, zoals angst of relatieproblemen. Vroegtijdige signalering van deze problemen is van groot belang om het herstel en de kwaliteit van leven van patiënten te verbeteren. Toch worden psychosociale problemen niet altijd herkend door de zorgverlener. Een hulpmiddel bij vroegtijdige signalering is screening, waarbij patiënten een korte vragenlijst invullen. Een geschikte vragenlijst voor deze patiëntengroep bestond nog niet. Dit proefschrift beschrijft de ontwikkeling, psychometrische evaluatie en toepassing bij nieuw opgenomen patiënten van een psychosociaal screeningsinstrument voor traumapatiënten, de PSIT.

Eerst is de literatuur doorzocht om een goed beeld te krijgen van psychosociale problemen na trauma en het beloop van deze klachten. De gevonden problemen zijn opgesomd in een probleemlijst. Vervolgens zijn focusgroepen oftewel groepsinterviews georganiseerd. Patiënten en zorgverleners beschreven de psychosociale gevolgen na een ongeluk, die grotendeels overeenkwamen met de probleemlijst. Naast de focusgroepen is de probleemlijst verwerkt tot een vragenlijst waarbij patiënten werd gevraagd in hoeverre zij elk probleem herkenden en welke problemen zij als meest belangrijk zien. Op basis van al deze informatie ontwikkelden we een eerste versie van de PSIT, bestaande uit 20 problemen waarbij patiënten aangeven in hoeverre zij elk van de problemen ervaren op een schaal van 0 (helemaal niet) tot 3 (heel erg).

Daarna hebben ruim 360 patiënten de PSIT en enkele aanvullende vragenlijsten over vergelijkbare thema’s ingevuld. Na enkele weken vulde een subgroep alleen de PSIT nog eens in. Uit analyses bleek dat de PSIT ingekort kon worden naar 15 vragen en bestaat uit drie subschalen: Negatief affect (7 vragen over negatieve gevoelens en stemmingsklachten), Angst en PTSS (4 vragen over angst en post-traumatische stress) en Sociaal en zelfbeeld (4 vragen over sociale en seksuele problemen en verminderd zelfvertrouwen). Verder bleek dat de PSIT een betrouwbaar, valide en nauwkeurig screeningsinstrument is. Ook zijn voor elke subschaal afkapwaardes berekend, oftewel de waarde (uitgedrukt in een getal) waarbij er mogelijk sprake is van psychosociale problemen.

Tot slot is onderzocht of het haalbaar is de PSIT toe te passen bij nieuw opgenomen traumapatiënten met een botbreuk. Hoewel de zorgprofessionals aangaven te geloven in het nut van psychosociale screening, zorgden een hoge tijds- en werkdruk er geregeld voor dat niet aan de PSIT werd gedacht. Deels zagen de zorgprofessionals het uitreiken van de PSIT ook niet als hun taak en/of werden ze hierin niet gestimuleerd door een leidinggevende.

Om het gebruik van de PSIT te bevorderen, doen we enkele aanbevelingen. Zo zou het hoger management van het ziekenhuis psychosociale screening als een verplichte procedure in kunnen stellen, waardoor screenen onderdeel wordt van het takenpakket van zorgverleners. Ook adviseren we om op landelijk niveau een werkgroep te vormen met zorgverleners die betrokken zijn bij traumazorg en werkzaam zijn in verschillende ziekenhuizen. Deze werkgroep kan adviezen geven rondom de uitvoering van psychosociale zorg binnen de traumazorg, zoals in het verleden reeds is gedaan voor de oncologische zorg. Zo kan psychosociale screening een vast onderdeel worden van de traumazorg.