Redelijkheid*: Een systematische rechtspraakanalyse naar de werking en toepassing van de vennootschapsrechtelijke redelijkheid en billijkheid

The reasonableness and fairness standard under Art. 2:8 Dutch Civil Code (DCC) is a fundamental statutory norm within Dutch corporate law. Analysing certain court rulings provides insight into how this standard is applied in practice. However, relying on a limited number of judgments makes it difficult to determine, across various corporate law disputes, when conduct contravenes or aligns with the reasonableness and fairness standard. Courts assess compliance with this standard on a case-by-case basis, taking into account the specific facts and circumstances. As a result, the application of reasonableness and fairness is highly context-dependent. This variability poses challenges for parties involved in corporate disputes, making it difficult to determine their legal position in advance or to predict the outcome of litigation. Therefore, this study aims to provide greater insight into how courts apply Art. 2:8 DCC to resolve specific corporate law disputes in private limited companies (BVs).

This research focuses on six types of corporate law disputes: (i) information provision, (ii) conflicts of interest, (iii) profit appropriation, (iv) strategy and policy, (v) structural changes, and (vi) dismissal, suspension, or appointment of a director. Additionally, the study provides a detailed analysis of the functions of the reasonableness and fairness standard and the manner in which courts assess compliance with this standard. The first part of the study systematically sets out the aforementioned elements based on the existing literature. This first part serves as the foundation for the second part of the study.

The second part of the study focuses on a systematic analysis of case law. The application of Art. 2:8 DCC, its functions, and the judicial review of this provision are coded and analysed in case law for the six mentioned corporate law disputes. A total of 424 judgments have been coded using a codebook in Excel and ATLAS.ti. This analysis provides greater transparency regarding when parties act in compliance with or in breach of the reasonableness and fairness standard in corporate law disputes. The analysis also demonstrates that the behavioural-regulating function is one of the most important functions of Art. 2:8 DCC. Furthermore, it is observed that courts apply a full review almost exclusively to formal aspects, such as the decision-making process, in accordance with established legal literature. However, the review of material aspects –such as the content of a resolution or conduct – varies, with courts applying both a restrained and full review. This variation is noteworthy, given that the general principle is that courts should review material aspects with restraint.

Finally, the third part of the study compares the findings from the case law analysis with the theoretical framework outlined in the first part. This comparison indicates that the theoretical framework remains largely intact, but the extensive case law analysis offers valuable insights that help clarify, refine, and supplement the existing framework. For instance, it is argued in the third part that legislative amendments are necessary to codify certain frequently occurring behavioural norms. Examples include specific due care rules in the event of conflicts of interest, the conduct standard for alienation of a business, the right to be heard, and the requirement for a sufficiently serious ground for suspension.

__

De vennootschapsrechtelijke redelijkheid en billijkheid (art. 2:8 BW) is een van de belangrijkste normen binnen het ondernemingsrecht. Wanneer men enkele uitspraken van rechters bestudeert, dan kan enig inzicht in de toepassing van die norm worden verworven. Het is echter op grond van enkele uitspraken ingewikkeld om voor diverse ondernemingsrechtelijke geschillen te beoordelen wanneer in strijd of in overeenstemming met de redelijkheid en billijkheid wordt gehandeld. Rechters beoordelen dit immers aan de hand van de feiten en omstandigheden van het geval, waardoor toepassing van de redelijkheid en billijkheid sterk afhankelijk is van het voorgelegde geschil. Hierdoor is het voor partijen met een ondernemingsrechtelijk geschil geen eenvoudige opgave om hun rechtspositie op voorhand te bepalen en de uitkomst van een geschil in te schatten. Het doel van dit onderzoek is dan ook om meer inzicht te verschaffen in de wijze waarop rechters art. 2:8 BW toepassen om bepaalde ondernemingsrechtelijke geschillen in besloten vennootschappen (BV’s) te beslechten.

In dit onderzoek ligt de focus op de volgende zes ondernemingsrechtelijke geschillen: (i) informatieverstrekking, (ii) belangenverstrengeling, (iii) winstbestemming, (iv) strategie en beleid, (v) structuurwijziging en (vi) ontslag, schorsing of benoeming bestuurder. Daarnaast gaat het onderzoek uitgebreid in op de functies van de vennootschapsrechtelijke redelijkheid en billijkheid en de wijze waarop de rechter aan die norm toetst. In het eerste deel van het onderzoek worden de voornoemde elementen uitgebreid uiteengezet op basis van hetgeen in de literatuur daarover is geschreven. Dit eerste deel is faciliterend voor het tweede deel van het onderzoek.

In het tweede deel staat een systematische rechtspraakanalyse centraal. De toepassing van art. 2:8 BW, de functies van art. 2:8 BW en de wijze van toetsing aan art. 2:8 BW worden in de rechtspraak voor de zes genoemde ondernemingsrechtelijke geschillen gecodeerd en geanalyseerd. Uiteindelijk zijn 424 uitspraken gecodeerd aan de hand van een codeboek in Excel en ATLAS.ti. Daarmee is zichtbaarder geworden wanneer partijen overeenkomstig of juist in strijd met de redelijkheid en billijkheid handelen ingeval zij een ondernemingsrechtelijk geschil hebben. Uit deze analyse blijkt eveneens dat de gedragsregulerende functie een van de belangrijkste functies is van de vennootschapsrechtelijke redelijkheid en billijkheid. Ook volgt uit de analyse dat rechters formele aspecten – zoals het besluitvormingsproces – nagenoeg uitsluitend vol toetsen overeenkomstig hetgeen in de literatuur staat. De toetsing van materiële aspecten – zoals de inhoud van een besluit of bepaald gedrag – gebeurt echter zowel met regelmaat terughoudend als vol. Dit is opvallend aangezien het uitgangspunt is dat rechters materiële aspecten terughoudend behoren te toetsen.

Als laatste zijn de resultaten uit de rechtspraakanalyse in het derde deel van het onderzoek vergeleken met het beschreven kader in het eerste deel. Hieruit blijkt dat het beschreven kader grotendeels in stand blijft, maar dat de rechtspraakanalyse op basis van honderden uitspraken de nodige handvatten aanreikt om het beschreven kader te verduidelijken, te nuanceren en aan te vullen. Zo is in het derde deel betoogd dat de wet op verschillende punten behoort te worden aangepast om bepaalde veelvoorkomende (gedrags)normen te codificeren. Voorbeelden hiervan zijn bepaalde zorgvuldigheidsregels in geval van belangenverstrengeling, de gedragsnorm inzake de vervreemding van de onderneming, het hoorrecht en de eis van een voldoende zwaarwegende grond voor schorsing.