Rewiring the impulsive brain: Neurofeedback treatment in forensic psychiatric patients with substance use disorder

Mensen met een psychiatrische stoornis vertonen vaak inadequate copingsmechanismen als reactie op stressvolle situaties of gebeurtenissen. Hun gedrag is vaak onbezonnen en overhaast, waarbij er niet wordt nagedacht over de mogelijke (negatieve) consequenties. Soms kan dit gedrag leiden tot het plegen van een misdrijf.
Patiënten binnen een Tbs-kliniek lijden doorgaans aan een combinatie van meerdere psychiatrische stoornissen, die gekenmerkt worden door een hoge mate van impulsiviteit. Impulsiviteit speelt ook een grote rol bij het ontstaan en in stand houden van middelenafhankelijkheid. Er is hierbij vaak sprake van een wisselwerking tussen een verhoogde mate van impulsiviteit die al aanwezig was voordat deze mensen afhankelijk zijn geworden van verslavende middelen, en de ontremmende werking van verslavende middelen. Op het moment dat deze patiënten behandeling zoeken voor hun middelenafhankelijkheid wordt ook de verdere de behandeling belemmerd door een hoge mate van impulsiviteit, omdat dit de kans op het voortijdig afbreken van de behandeling vergroot. Omdat verslaving de kans op terugval in delictgedrag verhoogd is het niet afronden van een verslavingsbehandeling vooral voor forensisch psychiatrische patiënten zeer risicovol. Daarom zijn behandelmethoden die de kans op een succesvolle vermindering van impulsiviteit en middelenafhankelijkheid vergroten van groot belang.
Verslavende middelen kunnen leiden tot structurele neurofysiologische en neurocognitieve veranderingen, die de impulscontrole nog verder negatief beïnvloeden. Neurofeedback-training is gericht op het corrigeren van afwijkende hersenfrequenties, waarbij er verondersteld wordt dat deze afwijkende hersenfrequenties psychische stoornissen weerspiegelen. Door het verhogen of verlagen van bepaalde hersenfrequenties kunnen symptomen van psychische stoornissen verminderen. Tot op heden wordt neurofeedback-training echter nog niet vaak ingezet in de behandeling van forensisch psychiatrische patiënten, zowel in Nederland als ook internationaal.
Dit proefschrift onderzocht of een theta/sensorimotor rhythm (SMR) neurofeedback training een geschikte behandelmethode is om een hoge mate van impulsiviteit en daarmee de bijkomende verslavingsproblematiek te verminderen. De studies in dit proefschrift laten zien dat forensische patiënten moeite hebben om de principes van neurofeedback training te kunnen leren, en hun hersenfrequenties door middel van de behandeling succesvol te trainen. Interpersoonlijke verschillen tussen patiënten lijken hierbij te bepalen in hoeverre patiënten van deze interventie kunnen profiteren. Slechts een gering aantal patiënten in deze studie is het gelukt om door middel van de neurofeedback training hun hersenfrequenties te reguleren. Daarnaast was neurofeedback training niet beter dan de reguliere behandeling om klinische symptomen, zoals hoge mate van impulsiviteit en zucht naar middelen te verminderen. Dit is een van de eerste studies die een neurofeedback-interventie heeft toegepast in een forensisch psychiatrische doelgroep met diverse stoornissen en comorbide middelenafhankelijkheid. Dit proefschrift geeft een eerste aanzet voor het toepassen van de training in deze populatie, en we hopen dan ook dat toekomstig onderzoek kan voortbouwen op de uitkomsten in dit proefschrift. Toekomstig onderzoek zou zich daarom moeten focussen op het identificeren van factoren die bepalen welke patiënten in staat zullen zijn om van de interventie te profiteren. Dit proefschrift geeft een eerste aanzet voor het toepassen van de training in dit populatie, waarbij toekomstig onderzoek kan voortbouwen op de uitkomsten in dit proefschrift.