Abstract
In het voorjaar en de zomer van 2024 kwamen sportliefhebbers volop aan hun trekken. Ze konden genieten van de Europese kampioenschappen voetbal en de Olympische en Paralympische Spelen. Zelfs mensen die niet van sport houden, konden er niet omheen: sport was overal. Dat was honderd jaar geleden niet anders. Maar over sport is meer te zeggen dan wat in het nieuws komt. De geschiedenis van sport biedt ook veel inzicht in onze samenleving.
In dit proefschrift worden sport en sportclubs gezien vanuit hun sociaal-culturele rol. Tilburg is een interessant voorbeeld, omdat de stad goed laat zien hoe verstedelijking samengaat met de ontwikkeling van sport. Tussen 1840 en 1940 groeide Tilburg van een vrij arme gemeenschap, waarin mensen met landbouw en huisnijverheid hun brood verdienden, uit tot een van de grootste en belangrijkste textielcentra van Nederland. In diezelfde periode evolueerde sport tot een breed fenomeen met veel impact op het lokale leven. In het begin van deze periode werd er nauwelijks gesport, terwijl de stad net voor de Tweede Wereldoorlog talrijke sportclubs kende en ook goede sportaccommodaties.
De centrale vraag van dit onderzoek is: in hoeverre heeft sport in Tilburg in deze periode bijgedragen aan de betrokkenheid van burgers op elkaar en bij de stad? Op basis van informatie uit kranten, tijdschriften en archieven van sportverenigingen, wordt de geschiedenis van zes sporten te weten handboogschieten, wielrennen, voetbal, gymnastiek, korfbal en hockey, geanalyseerd en beschreven. Daarbij werden vragen beantwoord als: wie richtten de verenigingen op? Wat betekenden de sportclubs en sportfaciliteiten voor de leden, en voor de Tilburgse samenleving? Hoe belangrijk waren kampioenschappen en topsporters? Waarom werd voetbal heel populair, maar korfbal en hockey niet? En waar ging het eigenlijk om bij de derby’s?
Sport stond in de geschiedenis van Tilburg niet op zichzelf, maar was onderdeel van de snelgroeiende stad. Sportbeoefening en sportbeleving laten op een bijzondere manier zien hoe een nieuwe stedelijke samenleving ontstond. Sportbeoefening droeg niet alleen bij aan identiteitsvorming bij hen die dezelfde sport beoefenden, maar leidde ook tot diversiteit en distinctie (onderscheid). Juist deze drie begrippen bieden een kader om dit onderzoek te plaatsen in het grotere geheel van de sociale, culturele en maatschappelijke ontwikkelingen in de stad.
In de onderzochte periode nam sociaalgeografische, economisch en religieuze diversiteit in Tilburg toe. Ook in de sport werden deze verschillen zichtbaar: er ontstond een grote diversiteit aan sporten en sportverenigingen. Clubs voor geboren Tilburgers en nieuwkomers, clubs in de wijken en parochies, en clubs voor mensen verschillende religieuze achtergronden. Lid zijn van een (sport) vereniging gaf mensen een persoonlijke identiteit en toegang tot (nieuwe) sociale netwerken. Terwijl op sommige gebieden de verschillen tussen sociale groepen geleidelijk minder groot werden, bood sport de mogelijkheid tot distinctie, zowel sociaal als geografisch. Onder meer ballotage zorgde ervoor dat sportverenigingen zich binnen een bepaalde sport konden onderscheiden.
De groeiende populariteit van de verschillende sporten was het resultaat van een ingewikkeld proces waarin sportmakelaars, scholen, jeugdorganisaties, lokale ondernemers, de katholieke kerk en de pers een actieve rol speelden. De gemeente speelde vóór 1940 daarin nauwelijks een rol.
Deze studie toont aan dat de Tilburgse sportbeoefenaars en hun supporters bijdroegen aan een dynamische gemeenschap, een gemeenschap die zich voortdurend aanpast aan veranderende omstandigheden. Sport construeerde en construeert de samenleving, samen met cultuur, onderwijs, jeugd- en gezondheidszorg, politiek en economie.
_
The spring and summer of 2024 was wonderful for sports fans. They could enjoy the European Football Championships and the Olympic and Paralympic Games. Even people who do not like sport could not ignore it: sport was everywhere. Hundred years ago there was no difference. But there is more to say about sport than what appears in the news. The history of sport also offers a lot of insight into our society.
In this thesis, sports and sports clubs have been approached from their socio-cultural role. Tilburg is an interesting case, because the town presents us with a good example of the correlation between urbanization and the development of sports. Between 1840 and 1940, the town grew from a relatively poor community, in which people earned their living through agriculture and cottage industries, into one of the largest and most important textile centres in the Netherlands. At the same time, sports developed into a multifaceted phenomenon with an increasingly impact on local society. At the beginning of this period, sports were hardly played, whereas just before World War II, the town had numerous sports clubs as well as good sports facilities.
The central question of this study is: to what extent did sports in Tilburg during this period contribute to commitment to each other and to the town? In this study, from empirical data, mainly drawn from printed sources such as newspapers and magazines, and archives of sports associations, the history of various sports is investigated, providing insight into the relationship of Tilburgers to their sports. In this process, questions such as: who founded the clubs? What did the sports clubs and sports facilities mean for their members, and for Tilburg? How important were championships and top athletes? Why did football become very popular, but korfball and hockey not? And what was the derbies really all about?
Sport did not stand alone in the history of the town, but was part of the fast-growing city. Practising and experiencing sports show in a special way the development of a new urban society. Sports practice not only contributed to the forming of an identity among those who practised the same sport, but also led to diversity and differentiation (distinction). Precisely these three concepts provide a framework to post this research in the bigger picture of social, cultural and societal developments in the city.
During the period under study, socio-geographical, economic and religious diversity increased in Tilburg. These differences also became visible in sports: a great diversity of sports and sports clubs emerged. Clubs for born Tilburgers and newcomers, clubs in neighbourhoods and parishes, and clubs for people different religious backgrounds. Being a member of a (sports) club gave people a personal identity and access to (new) social networks. While in some areas the differences between social groups gradually diminished, sport offered the possibility of distinction, both socially and geographically. Among other things, balloting allowed sports clubs to differentiate themselves within a particular sport.
From the beginning, Tilburg’s sports associations grew into community places where social cohesion between members with the same interests and backgrounds was strengthened. The growing popularity of different sports was the result of a complex process in which sports agents, schools, youth organisations, local entrepreneurs, the Catholic Church and the press played an active role. Before 1940 the municipality played hardly any role in this process.
This study shows that Tilburg's athletes and their supporters contributed to a dynamic community, one that constantly adapted to changing circumstances. Sport constructed and constructed society, along with culture, education, youth and health care, politics and economics.
In dit proefschrift worden sport en sportclubs gezien vanuit hun sociaal-culturele rol. Tilburg is een interessant voorbeeld, omdat de stad goed laat zien hoe verstedelijking samengaat met de ontwikkeling van sport. Tussen 1840 en 1940 groeide Tilburg van een vrij arme gemeenschap, waarin mensen met landbouw en huisnijverheid hun brood verdienden, uit tot een van de grootste en belangrijkste textielcentra van Nederland. In diezelfde periode evolueerde sport tot een breed fenomeen met veel impact op het lokale leven. In het begin van deze periode werd er nauwelijks gesport, terwijl de stad net voor de Tweede Wereldoorlog talrijke sportclubs kende en ook goede sportaccommodaties.
De centrale vraag van dit onderzoek is: in hoeverre heeft sport in Tilburg in deze periode bijgedragen aan de betrokkenheid van burgers op elkaar en bij de stad? Op basis van informatie uit kranten, tijdschriften en archieven van sportverenigingen, wordt de geschiedenis van zes sporten te weten handboogschieten, wielrennen, voetbal, gymnastiek, korfbal en hockey, geanalyseerd en beschreven. Daarbij werden vragen beantwoord als: wie richtten de verenigingen op? Wat betekenden de sportclubs en sportfaciliteiten voor de leden, en voor de Tilburgse samenleving? Hoe belangrijk waren kampioenschappen en topsporters? Waarom werd voetbal heel populair, maar korfbal en hockey niet? En waar ging het eigenlijk om bij de derby’s?
Sport stond in de geschiedenis van Tilburg niet op zichzelf, maar was onderdeel van de snelgroeiende stad. Sportbeoefening en sportbeleving laten op een bijzondere manier zien hoe een nieuwe stedelijke samenleving ontstond. Sportbeoefening droeg niet alleen bij aan identiteitsvorming bij hen die dezelfde sport beoefenden, maar leidde ook tot diversiteit en distinctie (onderscheid). Juist deze drie begrippen bieden een kader om dit onderzoek te plaatsen in het grotere geheel van de sociale, culturele en maatschappelijke ontwikkelingen in de stad.
In de onderzochte periode nam sociaalgeografische, economisch en religieuze diversiteit in Tilburg toe. Ook in de sport werden deze verschillen zichtbaar: er ontstond een grote diversiteit aan sporten en sportverenigingen. Clubs voor geboren Tilburgers en nieuwkomers, clubs in de wijken en parochies, en clubs voor mensen verschillende religieuze achtergronden. Lid zijn van een (sport) vereniging gaf mensen een persoonlijke identiteit en toegang tot (nieuwe) sociale netwerken. Terwijl op sommige gebieden de verschillen tussen sociale groepen geleidelijk minder groot werden, bood sport de mogelijkheid tot distinctie, zowel sociaal als geografisch. Onder meer ballotage zorgde ervoor dat sportverenigingen zich binnen een bepaalde sport konden onderscheiden.
De groeiende populariteit van de verschillende sporten was het resultaat van een ingewikkeld proces waarin sportmakelaars, scholen, jeugdorganisaties, lokale ondernemers, de katholieke kerk en de pers een actieve rol speelden. De gemeente speelde vóór 1940 daarin nauwelijks een rol.
Deze studie toont aan dat de Tilburgse sportbeoefenaars en hun supporters bijdroegen aan een dynamische gemeenschap, een gemeenschap die zich voortdurend aanpast aan veranderende omstandigheden. Sport construeerde en construeert de samenleving, samen met cultuur, onderwijs, jeugd- en gezondheidszorg, politiek en economie.
_
The spring and summer of 2024 was wonderful for sports fans. They could enjoy the European Football Championships and the Olympic and Paralympic Games. Even people who do not like sport could not ignore it: sport was everywhere. Hundred years ago there was no difference. But there is more to say about sport than what appears in the news. The history of sport also offers a lot of insight into our society.
In this thesis, sports and sports clubs have been approached from their socio-cultural role. Tilburg is an interesting case, because the town presents us with a good example of the correlation between urbanization and the development of sports. Between 1840 and 1940, the town grew from a relatively poor community, in which people earned their living through agriculture and cottage industries, into one of the largest and most important textile centres in the Netherlands. At the same time, sports developed into a multifaceted phenomenon with an increasingly impact on local society. At the beginning of this period, sports were hardly played, whereas just before World War II, the town had numerous sports clubs as well as good sports facilities.
The central question of this study is: to what extent did sports in Tilburg during this period contribute to commitment to each other and to the town? In this study, from empirical data, mainly drawn from printed sources such as newspapers and magazines, and archives of sports associations, the history of various sports is investigated, providing insight into the relationship of Tilburgers to their sports. In this process, questions such as: who founded the clubs? What did the sports clubs and sports facilities mean for their members, and for Tilburg? How important were championships and top athletes? Why did football become very popular, but korfball and hockey not? And what was the derbies really all about?
Sport did not stand alone in the history of the town, but was part of the fast-growing city. Practising and experiencing sports show in a special way the development of a new urban society. Sports practice not only contributed to the forming of an identity among those who practised the same sport, but also led to diversity and differentiation (distinction). Precisely these three concepts provide a framework to post this research in the bigger picture of social, cultural and societal developments in the city.
During the period under study, socio-geographical, economic and religious diversity increased in Tilburg. These differences also became visible in sports: a great diversity of sports and sports clubs emerged. Clubs for born Tilburgers and newcomers, clubs in neighbourhoods and parishes, and clubs for people different religious backgrounds. Being a member of a (sports) club gave people a personal identity and access to (new) social networks. While in some areas the differences between social groups gradually diminished, sport offered the possibility of distinction, both socially and geographically. Among other things, balloting allowed sports clubs to differentiate themselves within a particular sport.
From the beginning, Tilburg’s sports associations grew into community places where social cohesion between members with the same interests and backgrounds was strengthened. The growing popularity of different sports was the result of a complex process in which sports agents, schools, youth organisations, local entrepreneurs, the Catholic Church and the press played an active role. Before 1940 the municipality played hardly any role in this process.
This study shows that Tilburg's athletes and their supporters contributed to a dynamic community, one that constantly adapted to changing circumstances. Sport constructed and constructed society, along with culture, education, youth and health care, politics and economics.
| Translated title of the contribution | Tilburg sports (1840-1940): Identity, diversity, and distinction |
|---|---|
| Original language | Dutch |
| Qualification | Doctor of Philosophy |
| Supervisors/Advisors |
|
| Award date | 18 Oct 2024 |
| Place of Publication | Woudrichem |
| Publisher | |
| Print ISBNs | 978-94-92576-80-4 |
| DOIs | |
| Publication status | Published - 18 Oct 2024 |