Van je woorden kun je leren: Een onderzoek naar leerbelemmerend communiceren in managementteams

Publiekssamenvatting promotieonderzoek
‘Van je woorden kun je leren’
Een onderzoek naar leerbelemmerend communiceren in managementteams

Het kiezen van de juiste woorden is doorgaans niet willekeurig, zeker als het managers of leiders betreft. Onze woordkeuze onthult iets over hoe we aankijken tegen onze gespreks-partner en het onderwerp. Ze geeft een inkijkje in de vooronderstellingen of aannames die we hebben over het onderwerp en de persoon met wie we het gesprek voeren. Maar wat we ons vaak niet realiseren is dat die persoon onze woorden zal interpreteren op basis van zijn eigen aannames. Als die aannames verschillen met die van ons en niet openlijk op tafel ko-men, zal het gesprek eerder polarisatie dan verbinding teweeg brengen. Dit is een belang-rijke conclusie van het proefschrift ‘Van je woorden kun je leren’, waarin onderzocht wordt wat het zo moeilijk maakt de vruchtbare dialoog met elkaar aan te gaan en waarin handvat-ten geboden worden om dit te verbeteren.

Bij het terugluisteren van de opnames van hun eigen teksten herkennen de deelnemers van het onderzoek relatief gemakkelijk hun eigen contraproductieve bijdrages aan het gesprek en kunnen daar goed op reflecteren, maar het verbeteren van de eigen gespreksvoering blijkt niet zomaar te lukken. Eén van de deelnemers zei: “Ik dacht altijd dat ik best goed was in het voeren van lastige gesprekken, maar ik heb hierin nog veel te leren.”

Wat het zo lastig maakt om een productief gesprek te voeren over ingewikkelde onderwer-pen heeft te maken met hoe ons brein werkt en met de manier waarop we het gesprek voe-ren. Omdat onze inspanningen in het gesprek er vooral op gericht zijn begrijpelijk en accep-tabel over te komen, blijven de aannames die we hebben over het onderwerp en de ander vaak uit het zicht. We zijn ons er nauwelijks van bewust hoe die het gesprek in belangrijke mate beïnvloeden. Als ze buiten beeld zijn, bemoeilijkt dit de gesprekspartners om in en van het gesprek te leren.

De deelnemers in dit soort gesprekken redeneren op een gesloten manier, waardoor hun individuele vooronderstellingen worden afgeschermd. Door bijvoorbeeld hun uitingen niet-toetsbaar of -onderzoekbaar te formuleren of veelvuldig gebruik te maken van retoriek zijn zij zich onvoldoende bewust van hoe ze zelf hebben bijgedragen aan waar ze last van heb-ben. Daardoor eindigt het gesprek vaak met het innemen van posities, schuiven deelnemers het vraagstuk voor zich uit of wordt het zodanig geherformuleerd dat er geen openlijke weerstand meer is.

Om gesprekken productiever te maken kunnen gesprekspartners elkaars hulp vragen in het onderzoeken van hun individuele aannames. Benoemen wat je waarneemt en je gevolgtrek-kingen over die waarneming open op tafel te leggen is een goed begin om de ander en je-zelf te helpen begrijpen wat je eigenlijk wilt zeggen.
Daarnaast helpt het om de door ons uitgesproken woorden onder de loep te nemen. Een vraag hierbij zou kunnen zijn: wat zegt mijn woordkeuze en het effect dat ik ermee voor ogen heb over mijn kijk op de ander en het gespreksonderwerp? Hierbij moeten we ons realiseren dat we onze woorden deels op een onbewust niveau kiezen. Reflectie op die woorden vergroot daarmee ook ons bewustzijn. Daarom is de titel van dit onderzoek: Van je woorden kun je leren.