Werk dat Fit. Een waarden perspectief op werkzekerheid, talent en sociale innovatie: Eindrapportage mindlabs en literatuurstudie Academische Werkplaats

In 2017 werd het onderzoek “Expertisecentrum GAM een kloppend arbeidsmarkthart” (Centrum voor Arbeidsmarktinnovatie) goedgekeurd in het kader van de ‘Tijdelijke regeling cofinanciering projecten dienstverlening werkzoekenden en projecten samenwerking en regie arbeidsmarkt’ van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Het onderzoek bestond uit twee deelstudies: de werkateliers of ‘mindlabs’ en een literatuurstudie naar interventies en experimenten op het terrein van de aansluiting tussen vraag en aanbod op de interne en externe arbeidsmarkt. Beide studies zijn onderdeel van de academische werkplaats van het Centrum voor Arbeidsmarktinnovatie waarin Tilburg University (Academische Werkplaats arbeid en gezondheid van Tranzo en ReflecT) en HAN Hogeschool Arnhem-Nijmegen (lectoraat Human Resource Management) samenwerken.

De rondgang onder de bijna 450 deelnemers aan de mindlabs en twee kennis evenementen (w.o. het Kennisfestival Provincie Gelderland) leverde een duidelijk beeld op over de uitdagingen en oplossingsrichtingen die het bedrijfsleven ervaart. De uitdagingen liggen vooral in de sfeer van oplopende tekorten aan goed geschoold personeel en de noodzaak voor aanpassing van de arbeidsorganisatie om de fit tussen mens en werk, vooral ook met het oog op productiviteit en concurrentiekracht, vermindering werkdruk en welbevinden, te verbeteren. Opvallend is de brede steun voor de mens-werk-fit benadering dat is voor talentontwikkeling, aanpassing van het werk aan de mens en op vertrouwen gebaseerde samenwerking in de regio om sociale innovaties tot stand te brengen. In vier mindlabs met werkgevers is interactief een Presenter Wall’s vragenlijst afgenomen waarin is gevraagd naar de belemmeringen die men ervaart bij het realiseren van sociale innovaties in de eigen organisatie of in de regio. Voor innovaties in de eigen organisatie werd het ontbreken van een cultuur van sociale innovatie als belangrijkste belemmering genoemd. Voor innovaties in de regio werd het vaakst de oriëntatie op de eigen organisatie naast het ontbreken van vertrouwen en het gebrek aan een ‘sense of urgency’ als belangrijkste belemmeringen gezien. Samenwerking in de regio zit nog niet erg in de genen van de vertegenwoordigers van het Gelderse bedrijfsleven in de mindlabs zo blijkt. Wat de inclusie van kwetsbare groepen in de organisatie betreft werden als de drie belangrijkste knelpunten genoemd de gebrekkige ondersteuning door de direct leidinggevende, de gebrekkige coaching van de kwetsbare werknemer op de werkplek en de onvoldoende aanpassing van het werk aan de capaciteiten en mogelijkheden van de werknemer. De laatste belemmering houdt tegelijkertijd een pleidooi in voor de noodzakelijke kanteling van het paradigma in de richting van de mens-werk-fit benadering. In nagenoeg elke mindlab werd het belang van verandering van de bedrijfscultuur en vergroting van de flexibiliteit in de arbeidsorganisatie genoemd als een belangrijke voorwaarde om het mens-werk fit paradigma te laten landen in de organisatie. Tegelijkertijd werd de gerichtheid op de eigen organisatie en het geringe vertrouwen genoemd als belangrijk knelpunten voor samenwerking en het leveren van een bijdrage aan sociale innovatie in de regio.
De literatuurstudie laat zien dat de meeste studies gericht op verbetering van de persoon-baan fit niet zozeer aanpassing van het werk beogen maar veeleer het opwaarderen van de kwalificaties van de aanbieder om deze meer geschikt te maken voor de taak of de functie. Een uitzondering hierop vormen de zogenaamde ‘customized employment’ (beschermde werkgelegenheid) projecten gericht op mensen met een beperking waarbij zonder aanpassingen op de werkplek inschakeling in betaald werk niet mogelijk is maar ook vormen van ‘job carving’ (herontwerp van functies), in het bijzonder de methode-IHW (Inclusief Herontwerp van Werkprocessen), waarin de functie wordt afgestemd op de kwalificaties en mogelijkheden van de werkende. Hieruit blijkt dat interventies op microniveau gebaseerd op het in dit verslag voorgestelde kantelend mens-werk perspectief waarbij het werk wordt aangepast aan de talenten en mogelijkheden van de persoon in de wetenschappelijke literatuur nog weinig gedocumenteerd zijn.