Working towards social participation: Helping individuals with severe mental illnesses reach their goals related to work, education, and meaningful daily activities through psychiatric rehabilitation

Publiekssamenvatting
Working towards social participation – Sarita Sanches

Mensen met ernstige psychische aandoeningen ervaren veel problemen met betrekking tot maatschappelijke participatie. Onder maatschappelijke participatie wordt verstaan: deelname aan betaald werk, vrijwilligerswerk, opleiding of zinvolle dagbesteding. Dit is een groot probleem, omdat maatschappelijke participatie gezien wordt als een bevorderende factor voor herstel, kwaliteit van leven en gezondheid. De meeste mensen met ernstige psychische aandoeningen willen ook graag participeren in de maatschappij.

Het doel van dit onderzoek was tweeledig: het eerste doel was meer inzicht krijgen in factoren die de maatschappelijke participatie van mensen met ernstige psychische aandoeningen en het behalen van doelen op dit gebied voorspellen. Het tweede doel was inzicht krijgen in de effectiviteit en kosteneffectiviteit van de individuele rehabilitatiebenadering (IRB) als methode om de maatschappelijke participatie van mensen met ernstige psychische aandoeningen te verbeteren.

Met betrekking tot het eerste doel is onderzocht of subgroepen van mensen met ernstige psychische aandoeningen onderscheiden kunnen worden gebaseerd op hun daadwerkelijke niveau van maatschappelijke participatie en zorgbehoefte op dit gebied en of deze subgroepen verschillen. Vervolgens is onderzocht welke aspecten van de werkalliantie tussen patiënt en hulpverlener het behalen van rehabilitatiedoelen voorspellen en of het behalen van rehabilitatiedoelen leidt tot verbeteringen in de kwaliteit van leven van mensen met ernstige psychische aandoeningen.

Wat betreft het tweede doel van dit proefschrift is de effectiviteit en kosteneffectiviteit van de IRB onderzocht in een gerandomiseerd onderzoek waarbij door middel van loting wordt bepaald welke vorm van begeleiding deelnemers krijgen. De IRB is hierbij vergeleken met een actieve controle conditie (ACC) waarin deelnemers ook hulp kregen bij het bereiken van hun participatiedoelen maar zonder het gebruik van een specifieke methodiek. In totaal 188 deelnemers zijn begeleid met de IRB (n=98) of de ACC (n=90) bij Altrecht GGZ, Parnassia (voorheen Dijk en Duin), Cosis (voorheen Promens Care), Lister en Brijder.

De resultaten lieten zien dat vier subgroepen van mensen met ernstig psychische aandoeningen onderscheiden kunnen worden en dat die verschillen met betrekking tot diverse kenmerken. Dit onderstreept het belang van zorg op maat. Het behalen van rehabilitatiedoelen wordt voorspeld door de overeenstemming die patiënt en hulpverlener bereiken over het doel waaraan gewerkt wordt. Dit geeft aan dat alleen een goede band onvoldoende is voor positieve rehabilitatie uitkomsten en dat het belangrijk is goed te luisteren naar de wensen van de patiënt. Dat het behalen van doelen voorspellend was voor een betere kwaliteit van leven benadrukt het belang van gerichte ondersteuning bij de rehabilitatiedoelen van mensen met ernstige psychische aandoeningen.

Met betrekking tot de effectiviteit en de kosteneffectiviteit van de IRB bleek dat deelnemers in beide groepen hun maatschappelijke participatie, kwaliteit van leven en psychosociaal functioneren verbeterden gedurende de studieperiode. Ongeveer 43% van de doelen op het gebied van maatschappelijke participatie werden behaald. De IRB bleek op geen van de gebruikte uitkomstmaten effectiever te zijn dan de ACC. Betere maatschappelijke participatie werd voorspeld door eerdere werkervaring en minder psychische symptomen. De IRB bleek niet meer kosteneffectief dan de ACC te zijn op het gebied van maatschappelijke participatie.

Een hoofdconclusie van het onderzoek is dat er gerichte ondersteuning gegeven moet worden bij de maatschappelijke participatie van mensen met ernstige psychische aandoeningen. Specifieke aandachtspunten die hierbij van belang zijn worden in het proefschrift beschreven.